高校数学の解き方

高校数学の教科書や大学入試の問題を解いています。簡潔で分かりやすい解答、模範解答を目指します。

数学(理系)の第1問(2020京都大学入試)別解2

問題

          第 1 問

 a,\; b \; は実数で、a \gt 0 \; とする。z \; に関する方程式

   z^3+3az^2+bz+1=0 \; \; \cdots (\ast)

\; 3 \; つの相異なる解をもち、それらは複素数平面上で一辺の長さが\; \sqrt{3} \; a \; の正三角形の頂点となっているとする。このとき、a, \; b \; \; (\ast) \; \; 3 \; つの解を求めよ。

 

解答(別解\; 2 \;

\alpha \; \; (\ast) \; の解とすると、\alpha^3+3a\alpha^2+b\alpha+1=0

\overline{\alpha} \; \alpha \; の共役複素数とすると、a,\; b \; は実数だから、

\left( \overline{\alpha} \right)^3+3a\left( \overline{\alpha}\right)^2+b\overline{\alpha}+1=\overline{\alpha^3}+3a\overline{\alpha^2}+b\overline{\alpha}+1

          =\overline{\alpha^3+3a\alpha^2+b\alpha+1}=0

よって、\overline{\alpha} \; \; (\ast) \; の解である。

 

\alpha, \; \overline{\alpha} \; \; 1 \; 辺の長さが\; \sqrt{3} \; a \; の正三角形の頂点だから、| \alpha - \overline{\alpha} |= \sqrt{3} \; a \;

a \gt 0 \; だから、\alpha \; 虚数となり、その虚部を正の数として良い。

すると、\alpha - \overline{\alpha} \; は純虚数だから、

   \alpha - \overline{\alpha} = \sqrt{3} \; a \; i \; \; \; \cdots \; (ア)

 

残り\; 1 \; つの解は実数となるから、これを\; \beta \; とすると、(z-\alpha)(z-\overline{\alpha})(z-\beta)=0\; である。

z^3-(\alpha + \overline{\alpha} + \beta)z^2+(\alpha \overline{\alpha} + \overline{\alpha} \beta + \beta \alpha)z-\alpha \overline{\alpha} \beta =0\;

だから、\; (\ast) \; と比較して、

   \alpha + \overline{\alpha} + \beta = -3a \; より、\alpha + \overline{\alpha} =-3a- \beta \; \; \; \cdots \; (イ)

   \alpha \overline{\alpha} + \overline{\alpha} \beta + \beta \alpha =b \; より、b= \alpha \overline{\alpha} +( \alpha + \overline{\alpha} ) \beta \; \; \; \cdots \; (ウ)

   \alpha \overline{\alpha} \beta = -1 \; \; \; \cdots \; (エ)

 

ここで、\displaystyle \omega = \cos \frac{2}{3} \pi +i \sin \frac{2}{3} \pi =- \frac{1}{2} + \frac{\sqrt{3}}{2} i \; とすると、

\displaystyle \omega ^2 = \left( \cos \frac{2}{3} \pi +i \sin \frac{2}{3} \pi \right)^2 = \cos \frac{4}{3} \pi +i \sin \frac{4}{3} \pi = \cos \left( -\frac{2}{3} \pi \right) +i \sin \left( -\frac{2}{3} \pi \right) =- \frac{1}{2} - \frac{\sqrt{3}}{2} i \;

よって、\omega ^3=1, \; \; \omega ^2+ \omega +1=0 \; \; \; \cdots \; (☆)

また、\omega - \omega ^2 = \sqrt{3} \; i \; だから、これを(ア)に代入して、

   \alpha - \overline{\alpha} =a( \omega - \omega ^2 ) \; \; \; \cdots \; (ア)’

これと(イ)より、

   \displaystyle \alpha = \frac{-3a-\beta +a( \omega - \omega ^2 )}{2},\; \; \; \overline{\alpha} = \frac{-3a-\beta -a( \omega - \omega ^2 )}{2}\; \; \; \cdots \; (オ)

 

\alpha, \; \overline{\alpha},\; \beta \; は正三角形の頂点だから、それぞれ点\; \mathrm{A}(\alpha),\; \mathrm{B}(\overline{\alpha}),\; \mathrm{C}(\beta) \; とすると、\overrightarrow{\mathrm{BA}} \; \displaystyle \; \frac{2}{3} \pi \; または\displaystyle \; - \frac{2}{3} \pi \; 回転すると\overrightarrow{\mathrm{CB}} \; になる。\overrightarrow{\mathrm{BA}}, \; \overrightarrow{\mathrm{CB}} \; はそれぞれ\; \alpha - \overline{\alpha}, \; \overline{\alpha} - \beta \; を表すから、

   \overline{\alpha} - \beta = \omega (\alpha - \overline{\alpha} ) \; \; \; \cdots \; (カ)-(\mathrm{i})

または、\overline{\alpha} - \beta = \omega^2 (\alpha - \overline{\alpha} ) \; \; \; \cdots \; (カ)-(\mathrm{ii})

 

(カ)-(\mathrm{i})のとき、(ア)’と(オ)を代入して、

   \displaystyle \frac{-3a-\beta -a( \omega - \omega ^2 )}{2} - \beta = \omega a(\omega - \omega^2 )

よって、(☆)を代入して、\displaystyle \beta =- \frac{1}{3} (3+ \omega +\omega^2-2 \omega^3 )=0 \;

\beta \; \; (\ast) \; の解だから、0 \; になることはない。

 

(カ)-(\mathrm{ii})のとき、(ア)’と(オ)を代入して、

   \displaystyle \frac{-3a-\beta -a( \omega - \omega ^2 )}{2} - \beta = \omega^2 a(\omega - \omega^2 )

よって、(☆)を代入して、\displaystyle \beta =- \frac{1}{3} (3+ \omega -\omega^2+2 \omega^3 -2\omega^4 )=-2a \; \; \; \cdots \; (キ)

 

(キ)を(オ)に代入して、(☆)も代入して、

   \displaystyle \alpha = \frac{-a+a( \omega - \omega ^2 )}{2} = \frac{a(-1+ \omega - \omega ^2 )}{2} =a \omega

   \displaystyle \overline{\alpha} = \frac{-a-a( \omega - \omega ^2 )}{2} = \frac{a(-1- \omega + \omega ^2 )}{2} =a \omega^2 \; \; \; \cdots \; (ク)

よって、\alpha + \overline{\alpha} =-a,\; \; \; \alpha \overline{\alpha} =a^2 \; \; \; \cdots \; (ケ)

(キ)と(ケ)を(ウ)に代入して、

   b= a^2 +(-a) \cdot (-2a)=3a^2 \; \; \; \cdots \; (コ)

 

(キ)と(ケ)を(エ)に代入して

a^2 \cdot (-2a)=-1 \; より\displaystyle \; a^3= \frac{1}{2} \;  よって、\displaystyle a= \frac{\sqrt[3]{4}}{2} \;

これを(コ)、(ク)、(キ)に代入して、

   \displaystyle b= 3 \cdot \left( \frac{\sqrt[3]{4}}{2} \right)^2 = \frac{3 \sqrt[3]{2}}{2} \;

   \displaystyle \alpha =\frac{\sqrt[3]{4}}{2} \omega , \; \; \; \overline{\alpha} =\frac{\sqrt[3]{4}}{2} \omega ^2 ,\; \; \beta =-2 \cdot \frac{\sqrt[3]{4}}{2} =- \sqrt[3]{4}

 

以上より、\displaystyle a= \frac{\sqrt[3]{4}}{2}, \; \; \; b= \frac{3 \sqrt[3]{2}}{2} \;

3 \; つの解は、\displaystyle - \sqrt[3]{4}, \; \; \; \frac{\sqrt[3]{4}}{2} \omega ,\; \; \; \frac{\sqrt[3]{4}}{2} \omega^2 , \; \; \; ただし、\displaystyle \omega =- \frac{1}{2} + \frac{\sqrt{3}}{2}\; i

 

解答

別解1

 

ブログ全体の目次(過去の記事の一覧)